God dienen door de mensen te dienen

Overdenking over bezield leiderschap van André Meiresonne
uit de Vrijzinnige Klanken van september 2023

Wie van jullie de belangrijkste wil zijn, zal de anderen moeten dienen
– Matteüs 20 vers 26

Dit najaar zullen de verkiezingen het nieuws beheersen. Wie gaat ons land straks leiden? Hoog gespannen verwachtingen gaan hand in hand met tegenvallende uitkomsten. Want het blijft mensenwerk – je kunt van de politiek geen wonderen verwachten. Wat mogen we wel verwachten? Bezield leiderschap. Hoe kan dat er uitzien?

‘Jij bent mijn geliefde Zoon, in Jou vind Ik vreugde’, hoort Jezus wanneer Johannes hem doopt in de Jordaan. In die dooptekst –eenvoudig gezegd ‘Jij bent mijn zoon, van jou word ik blij’– komen twee oude teksten samen. Een citaat uit Psalm 2: ‘Het besluit van de HEER wil ik bekendmaken. Hij sprak tot mij: ‘Jij bent mijn zoon, Ik heb je vandaag verwekt.’ (Psalm 2:7), gecombineerd met een profetie van Jesaja: ‘Hier is mijn dienaar, hem zal Ik steunen, hij is mijn uitverkorene, in hem vind Ik vreugde, Ik heb hem met mijn geest vervuld.’ (Jesaja 42:1)

Psalm 2 wordt wel de Koningspsalm genoemd. God heeft een koning benoemd, en noemt die koning zijn zoon. In de profetie van Jesaja wordt de komst van een dienaar aangekondigd. God schenkt de mensen zijn dienaar, die een bijzondere opdracht heeft: ‘Hij zal alle volken leren om goed en eerlijk te zijn. Alle volken verlangen naar de lessen en regels van mijn dienaar.’ (Jesaja 42:1, 4) God geeft de mensen dus zowel een koning als een dienaar. Maar koning en dienaar ineen, dat klinkt toch paradoxaal?

Koning en dienaar ineen

In die dagen zien de Joden uit naar een koning. Iemand die het voortouw zal nemen en het volk kan bevrijden van de Romeinen. Een onoverwinnelijke aanvoerder die de gehate bezetter zal verdrijven. Dat projecteren de mensen op Jezus van Nazareth. Hij is de aangekondigde Messias, de koning die hen zal verlossen. Of ligt het toch net even anders? Want er komt wel een koning – maar hij gedraagt zich als een dienaar. Koning en dienaar ineen. Best verwarrend.

Het doopverhaal gaat verder: ‘Meteen daarna dreef de Geest Hem de woestijn in. Veertig dagen bleef Hij in de woestijn, waar Hij door Satan op de proef werd gesteld,’ zoals Marcus kort meldt. Wat gebeurde daar precies? Daarover vertellen twee andere evangelisten, Mattheüs en Lucas, meer. De duivel probeert Jezus uit: ‘Als jij de Zoon van God bent, dan kun je van die stenen toch broden maken? En wanneer je van het dak van de tempel springt, word je toch opgevangen door engelen? En trouwens, je krijgt alle koninkrijken van deze wereld wanneer je knielt en mij aanbidt.’ Waarop Jezus uitroept: ‘Ga weg, Satan!’

Karaktertest

De duivel probeert Jezus te verleiden om zich groot te maken. Dik te doen. Koning te spelen. Kijk mij, ik maak van stenen brood! Ja hoor, ik spring van het dak van de tempel! Die koninkrijken zijn voor mij! Daar in de woestijn krijgt Jezus wat je nu een assessment zou noemen. Een test van zijn karakter, zijn balans, zijn stevigheid. Blijft hij onder druk overeind? Kan hij aan waartoe hij is uitverkoren? Kan hij tegelijk heersen en dienen – en bazig noch onderdanig zijn? Kan hij zichzelf, beter: zijn ego, ontstijgen? Lukt het hem om werkelijk soeverein te zijn?

Jezus stinkt er niet in. Hij laat zich niet verleiden door de macht die hem wordt aangeboden door de duivel. Kent zijn plaats, maakt zich niet groter dan hij is. Maar vooral ook niet kleiner. Hij weet dat God blij met hem is. Voelt zich Zoon van God, en weet ook dat hij een opdracht heeft. Het dienen van God en mens. Beter, God dienen – door de mensen te dienen.

Niet alleen leiden, maar dienen

Jezus begrijpt dat een leider dienstbaar moet zijn. Dat een koning door God wordt bekleed met macht – die hij ontvangt om zijn volk mee te dienen. Misschien een idee om te stemmen op de kandidaat die niet alleen wil leiden, maar ook en vooral wil dienen?

Dubbel dienstbaar, zowel aan God als de mensen? En voor God kun je in dit geval invullen: het grote geheel – het leven zelf.

André Meiresonne