‘We willen allemaal hetzelfde. Denk niet in tegenstellingen’

‘Onze’ voorganger André Meiresonne verzorgde de overdenking bij de oecumenische dienst van vier kerken op Goeree-Overflakkee, op 6 maart 2022. Onder de video van de dienst staat z’n tekst.

Vanmiddag wil ik met u uitzoomen. Voorbij onze kerken, voorbij ons eiland. Met elkaar naar het grotere plaatje kijken. Naar samen leven op deze planeet – met alle verdeeldheid en strijd. Hoe kunnen we ons licht laten schijnen? We beginnen klein.

Snowboardsters vieren feest tijdens de Olympische Spelen

Tijdens de Olympische Winterspelen in China gebeurde iets opmerkelijks. Het was bij het snowboarden van de vrouwen. Toen een van hen de beste bleek te zijn, vielen haar concurrenten elkaar in de armen. Ze voerden in de sneeuw een vreugdedans uit voor degene die goud had gewonnen. Schaatster en wielrenster Laurien van Riessen liet deze vrolijkheid vol verbazing zien op televisie: ‘Dat zouden wij als schaatsers echt nooit doen!’ Je kunt toch niet blij zijn… als een ander wint? Want niet winnen… is toch verliezen?

We zoomen uit en gaan terug in de tijd. Halverwege de jaren zestig, ik ben een jaar of twaalf en wil graag alles begrijpen. Ik word goed gereformeerd grootgebracht, en hoor op de School met de Bijbel ook over verre landen en vreemde volkeren. Ik vraag mijn vader: ‘Papa, als ik nou in India geboren was… zou nu dan hindoe zijn?’ Mijn vader, scriba van de kerkenraad, secretaris van het christelijk schoolbestuur – hij kwam er niet uit. Ja, behalve dan misschien: ‘Daarom ben je juist hier geboren.’ Maar dat is natuurlijk een dooddoener. En daarmee zeg je ook: het is hier beter dan daar. Zíj hebben het licht nog niet gezien.

De Omajjaden Moskee

We zoomen verder uit. We gaan naar Damascus, een van de oudste steden ter wereld – al vijfduizend jaar wonen daar mensen. Met mijn beste vriend ben ik een week in Syrië. Via de souk –de enorme bazaar, waar horen en zien je vergaat– belanden we in de Omajjaden Moskee – een oase van rust. Ongelofelijk groot, maar je voelt je er niet klein. Spelende kinderen, dommelende oude mannen, gesluierde pelgrims. We zitten met onze rug tegen een van de vele pilaren. ‘Hier mag je me wel een week laten zitten’, zeg ik. Voel me daar thuis, helemaal op m’n gemak. Nog nooit op een plek geweest die zo levend en ingetogen tegelijk was. En wat staat er midden in die moskee? Een enorme graftombe – met daarin het hoofd van… Johannes de Doper. Tenminste, zo gaat het verhaal. Maar, dat is ónze Johannes! Wat doet die nou tussen de moslims?!

Borobudur

Nog een keer uitzoomen. We gaan naar Java. Ooit, meer dan duizend jaar geleden, werd daar de Borobudur gebouwd. Een boeddhistisch heiligdom, een enorme stoepa van negen verdiepingen. In de 19e eeuw werd de inmiddels overwoekerde tempel ontdekt door een Engelse officier, en gerestaureerd door Hollandse kolonialen (we hebben daar ook nog wel iets goeds gedaan!). Bij zonsopgang lopen pelgrims iedere etage zeven maal rond, met de klok mee, en gaan steeds een verdieping hoger. 63 rondjes. Mijn oudste zoon heeft het ook gedaan. Wanneer je het aandachtig en vol overgave doet raak je vanzelf in trance. Je komt even los van de wereld, raakt aan een andere dimensie. Je geeft je over en wordt opgetild. Met dat boeddhistisch ritueel ervaar je –voor even!– de hemel op aarde. ‘Het Koninkrijk Gods’ is dan –ineens!– heel nabij.

Kaft van The Musterd Seed

Wat mijn zoon Camiel daar in Indonesië ook ontdekte was de parabel van het mosterdzaadje. Dat begon eigenlijk op een Haagse vrijmarkt, in het Zeeheldenkwartier. Daar lag voor 1 euro een oude pocket: The Mustardseed, van Osho. Hij had geen idee – noch van mosterdzaad, noch van de Bhagwan, noch van de 93 Rolls Royces die de zelfbenoemde verlichte cadeau kreeg van zijn leerlingen. Hij vond het boekje er gewoon mooi uitzien. Het werd zijn lijfboek. In dit boek bespreekt Shree Rajneesh parabels van Jezus. Het begint met de gelijkenis van het mosterdzaadje: wanneer de kleinste van alle zaden op bewerkte aarde valt, kan het uitgroeien tot een enorme plant en wordt het ‘een schuilplaats voor de vogelen des hemels’. Dit verhaal gebruikt Osho voor zijn kijk op het leven : ‘Ik aanvaard de mens zoals hij is – totaal, zonder iets af te wijzen. (…) De mens is een zaadje dat kan uitgroeien tot een geweldige boom, dat tot goddelijkheid kan uitgroeien.’

Albumcover van The Musterd Seed van Son Mieux

Camiel heeft aan dit verhaal ook een eigen draai gegeven. Zijn popband heet Son Mieux – faire de son mieux betekent zoiets als: je uiterste best doen om eruit te laten komen wat erin zit. Hun album, zojuist genomineerd voor een Edison, heet The Mustard Seed. Het gelijknamige nummer was het themalied van Serious Request, u weet wel, die goede doelen-actie van radio-DJ’s, elk jaar vlak voor kerst. Bij 3FM speelden deze Haagse ongelovigen hun ballad met een gospelkoor uit de Bijlmer. Ze vertelden het hoopvolle verhaal van het mosterdzaadje op radio en tv. Over troost en bemoediging gesproken – licht in het duister.

Genoeg uitgezoomd. U begrijpt wel waar ik heen wil. Ik zou oecumene graag groter maken. Niet beperken tot de eenheid van de christelijke kerken – om alle schisma’s weer goed te maken (laat staan de Oekraïens-Orthodoxe Kerk weer te onderschikken aan de Russisch-Orthodoxe Kerk). Nee, ik droom van de eenheid van alle religies – van alle mensen. Omdat ik geloof in de eenheid van alle mensen. Wij zijn één – en we hebben allemaal ons eigen geloof. Acht miljard geloven. Nu zult u misschien zeggen: Het is al moeilijk genoeg om met de christelijke kerken op één lijn te komen – nu ook nog met alle andere religies en geloofsovertuigingen? Want kijk híer nou, het gros van de kerken op het eiland doet vanmiddag niet eens mee. Helemaal waar. En daarom daag ik u uit het om te draaien. Denk niet vanuit het herstellen van de oorspronkelijke eenheid van de christelijke kerk. Nee, denk vanuit die veel grotere eenheid van de hele wereld en van alle mensen.

Het logo van de oecumenische werkgroep

‘Oikomene’ betekent: ‘de hele bekende wereld’. Vol mensen met allemaal dezelfde diepmenselijke behoefte aan verbondenheid (ook –of juist?– de Russen). Verbinding met onszelf en met elkaar, verbinding met de wereld en met het leven. Niemand verdraagt doelloosheid, niemand kan zonder zingeving. Iedereen gelooft wel iets. Daarom zij we ‘ongeneeslijk religieus’, ook ongelovigen. Alle mensen geloven in het licht. En toch, al te vaak vinden we het vooral belangrijk dat ons eigen licht kan schijnen – en het maakt niet uit wat dat doet met andermans licht. Kunnen we ons licht laten schijnen… zonder een ander in de schaduw te stellen? (En het is heus niet alleen Putin, die zich zo gedraagt…)

De Positivoos

We zijn gewend te denken in tegenstellingen. De Bijbel staat er vol mee, het begint al in het paradijs. Het draait allemaal om het besef –‘de kennis’– van goed en kwaad. In het Evangelie naar Johannes wordt die tegenstelling op de spits gedreven. ‘Wie niet voor mij is, is tegen mij’, zou Jezus hebben gezegd. Dat is manicheïstisch denken – het is het een, of het ander. Heel digitaal. Daarmee sluit de ene mens de andere mens uit. Weet u nog, het christelijk popduo De Positivoos? Met hun onvergetelijke reli-popsong ‘Onze God is de beste, onze God is kampioen‘. Daarom zijn wij in het Westen, relatief in goed doen!’? Zonder dat we het in de gaten hebben, creëren we een tegenstelling en voelen we ons beter dan een ander. En dat is bepaald niet bevorderlijk voor de wereldvrede – of de oecumene. Want hoe kunnen we ooit vreedzaam samenleven, wanneer we ondertussen denken, nee sterker: ervan overtuigd zijn… dat ‘ons geloof’ uiteindelijk toch ‘het beste’ is?!

Muurschildering van Alan Watts

We kunnen in ons joods-christelijke westen nog veel leren van mensen in het Verre Oosten. De Engelse priester èn boeddhist Alan Watts zei: ‘Leven is niet een conflict tussen tegengestelden, maar een polariteit. Polen zijn de uiteinden van een magneet. Je kunt de een niet hebben zonder de ander.’ Zo kunnen we ook kijken naar de Wijzen uit het Oosten. Als mensen waar we ons licht bij kunnen opsteken. Hun geschenken zijn ook voor ons, ‘de goddelijke openbaring’ wordt ons ook geschonken. Wanneer het ons lukt om het denken in tegenstellingen voorbij te komen, te leren denken vanuit polariteiten, dan kunnen we een ander ook iets gunnen – ook al lijkt dat haaks te staan op ons eigen belang. ‘Zomaar’ goud, wierook en mirre uitdelen. Inderdaad: naastenliefde tonen!

Terug naar het begin, naar de snowboardsters. Kunnen we blij zijn voor een ander? Kunnen we ons –ogenschijnlijke– eigenbelang opzij te zetten? Voor een ander iets doen dat dom en onverstandig lijkt – maar ondertussen diep christelijk is. Want: ‘Voorwaar, Ik zeg u, in zoverre gij dit aan één van deze Mijn minste broeders hebt gedaan, hebt gij het Mij gedaan.’ (Mattheus 25:40) Waarmee je een voorbeeld kunt zijn voor ieder ander mens – van welk geloof of welke denominatie dan ook.

“It’s stronger and braver to love”, zegt het kleine meisje tegen Putin. ‘Het is krachtiger en moediger om lief te hebben’, laat Charlie Mackesy zien.

Het is lastig deze dagen, je voorstellen dat wij, mensen, ook gewoon aardig kunnen zijn. Met mensen bedoel ik: álle mensen. Wij allemaal, allemaal kinderen van God (en ja, dan bedoel ik dus ook… Putin). Jezus kon mensen razend maken – door echt vriendelijk te zijn, door oprecht blij te zijn voor een ander. Wat door zijn leerlingen werd uitgewerkt in de eerste brief van Johannes: ‘Lieve vrienden, wij moeten elkaar liefhebben. Want de liefde komt van God. Iedereen die liefheeft, is een kind van God en kent God.’ (1 Johannes 4 vers 7)

Maar: ‘Hoe dan?!’ Nog één keer de Olympische Spelen (dat strijdperk waar voor de verandering geen doden vallen).

Nils van der Poel en Gui Minhai

U heeft misschien wel gehoord van Nils van der Poel. De Zweedse schaatser met een Nederlandse grootvader. Hij liet ‘onze’ schaatsers ver achter zich in Beijing. Niet te kloppen, een klasse apart. Hij schonk een van zijn twee gouden medailles aan Gui Minhai, een opgepakte, dissidente Chinese boekhandelaar. Nils laat zich inspireren door zijn overleden moeder Agneta. Van haar leerde hij: ‘God gaf ons niet de kracht voor angst, maar voor liefde en zelfreflectie.’ Het blijkt een bijbeltekst, van Paulus: ‘Want God heeft ons niet een geest geschonken van vreesachtigheid, maar van kracht, liefde en bezonnenheid.’ (2 Timotheüs 1 vers 7, Willibrord-vertaling).

Dat, beste mensen, wens ik ons allemaal toe: een geest vol krachtige liefde en zelfbeschouwing – ‘Je angst onder ogen zien, maar je er niet door laten leiden’.* Belichaam de wijze liefde die Christus ons schonk – door een licht zijn voor een ander, door niet bang te zijn voor een ander. Gewoon, hier, op ons eiland, in ons dagelijks leven. Doe wat je kunt, een glimlach is soms al genoeg. We willen allemaal hetzelfde: een beetje warmte, een beetje liefde. Wees aardig. Denk niet in tegenstellingen. Dan komt de wereldvrede dichterbij – stapje voor stapje. En de oecumene ondertussen ook.

André Meiresonne bij de dienst van de eenheid van kerken

Ik wens ons allen, waar ook ter wereld, ongelofelijk veel sterkte en wijsheid toe – en een bombardement van liefde: ‘Laat uw licht schijnen.’ Amen

Andre Meiresonne
Dienst voor de Eenheid, Middelharnis, 6 maart 2022