Yolo! Maar is dit het nou?

Haar kinderen waren op zeilkamp geweest en daarom gingen Hetty en Joris aansluitend met ze zeilen in Griekenland. Dat was een topervaring geweest: elke dag lekker eten, zon, de wind in de zeilen. De kinderen hadden de schipper mogen helpen en ze waren geen bootjes met vluchtelingen tegengekomen. Hoor ik haar laatste opmerking goed? Verbaasd kijk ik haar aan. Hetty zegt dat het wel stom is om het zo te zeggen. ‘Maar ik weet zeker dat ook jij liever een zorgeloze vakantie hebt’, zegt ze. ‘Ik ben blij dat we onze kinderen geluk en plezier kunnen geven; daar werken we hard genoeg voor’.

‘Wie ben ik’, zeg ik, ‘om haar en haar kinderen geluk en plezier te misgunnen, maar ik vraag me wel af of het najagen van topervaringen en het vermijden van leed haar en haar gezin gelukkig maken. In het gesprek dat zich ontvouwt vertelt Hetty dat ze zich dat ook afvroeg. Een van de kinderen was op zeilkamp met een leeftijdsgenootje in een rolstoel bevriend geraakt en ze vond het belangrijker om dat meisje gedurende de week met allerlei dingen te helpen dan om de beste zeiler te worden.

Doodlopende weg

Het doet me denken aan een boek dat ik aan het lezen ben van de Amerikaan David Brooks, The second mountain. Daarin zegt hij dat najagen van geluk en plezier en erkenning een doodlopende weg is. Anders dan je in eerste instantie zou denken, worden we pas echt gelukkig als we verplichtingen aangaan en investeren in hechte relaties. Dat najagen geldt misschien alleen voor kinderen en jonge mensen die ‘het’ nog moeten maken in de maatschappij.

Maar als je eenmaal ‘de eerste berg’, zoals Brooks het noemt, beklommen hebt, kijk je in een leeg dal. Je hebt je doelen bereikt, die gedeeld met je vrienden op Facebook, je hebt verdere en interessantere vakantiedoelen en slimmere kinderen dan zij, en je denkt ‘is dit het nou?’. Er knaagt een eenzaam gevoel van uitholling en zinloosheid, dat kan leiden tot een identiteitscrisis of een burn-out (een toenemend percentage van 16% van de werkende mensen lijdt hieraan). Wat kunnen we doen om ons leven werkelijk zin en betekenis te geven?

Diepe relaties brengen vreugde

In het voorbeeld van het zeilkamp zorgt het kind van Hetty voor haar vriendinnetje in een rolstoel. Dat zal haar ongetwijfeld belemmerd hebben, maar de ‘winst’ woog daar tegenop. Dat komt omdat zorg voor een ander een hoger doel dient. Het hogere doel is volgens Brooks ‘de tweede berg’. Het goede leven is volgens hem niet gericht op zelf zoveel mogelijk pleziertjes scoren, maar op diepe relaties aangaan met de mensen om je heen. Daarbij hoort het accepteren van langdurige en onvermijdelijk moeilijke verplichtingen naar anderen. Dat is het verschil tussen instant geluk en vreugde.

Instant geluk krijg je door de zeilvakantie met de kinderen van je lijstje af te strepen. Vreugde krijg je door iets voor een ander te doen. Het komt na jarenlang luiers verschonen, mantelzorger zijn, gedisciplineerd oefenen op je piano, je tuin onderhouden. En met je (klein)kinderen te tekenen, te koken, in de tuin te spelen en samen een spelletje te doen. Vreugde verschilt van instant geluk doordat het toeneemt als je het samen met anderen ervaart. Het gaat daarbij om de volharding en de verdieping. ‘Het leven in een kwalitatieve opgave, niet een kwantitatieve’, schrijft Brooks.

Kwalitatieve verbindingen

Hij onderscheidt vier kwalitatieve verbindingen: het huwelijk, een professionele roeping, een consequente levensfilosofie of religie, en een gemeenschap om in te leven. Dat lijkt nogal haaks te staan op ons verlangen naar individuele vrijheid en geloof in de werking van het vrijemarktkapitalisme. Die vormen toch de pijlers van onze welvaart? Waarschijnlijk klopt dat, maar hoe is het met ons welzijn? Maakt de zeilvakantie in Griekenland gelukkig? En voor hoe lang? En hoe zit het met al die gezinnen die zich dat niet kunnen veroorloven?

Eenzaamheid en depressie zijn een groeiend probleem voor jong en oud. De sociale media zorgen voor meer contacten dan ooit, maar werken ook de oppervlakkigheid in de hand. (Hoeveel likes krijgen mijn nieuwe vakantiefoto’s?) Maar het leven hoeft niet te bestaan uit tegen elkaar opbieden met de boeiendste vakantie, je eigen bubbel te koesteren door vluchtelingen en vreemdelingen te stigmatiseren en te vermijden. Dan heb je weliswaar je eigen unieke reis, maar is het leven als geheel op den duur misschien toch wel een eenzame reis.

Huwelijk en professionele roeping

Huwelijk, professionele roeping – daar kan Hetty, al vijftien jaar gelukkig met Joris en apothekersassistente, zich wel in vinden. Bij levensfilosofie of religie stelt ze zich een yogacursus of een cursus kunstgeschiedenis-als-ze-zestig-is voor. Bij gemeenschap denkt ze aan de jaarlijkse buurt barbecue. Ik denk dan aan een prachtige combinatie van beide door Brooks genoemde kwalitatieve verbindingen: God eren en dienen in onze prachtig opgeknapte kerkzaal in een warme gemeenschap. En ik voel me gelukkig.

Deze blog is eerder verschenen in het gemeenteblad Vensters Open van de remonstrantse gemeente Eindhoven