Net als ik, een mens

Overdenking van André Meiresonne
uit de Vrijzinnige Klanken van september 2022

Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen

Lucas 23 vers 34

In de dienst van 7 augustus stelden we de vraag: Is het leven nou tragisch, komisch, of tragikomisch? Natuurlijk, de vraag stellen is hem beantwoorden. Het leven is niet het een, of het ander. Soms weet je niet of je nou moet lachen of huilen. Het leven is verwarrend, want paradoxaal: het barst van de innerlijke tegenstrijdigheden.

Zo kun je uit liefde hopen dat je partner of ouder overlijdt – een spoedige dood kan het meest liefdevolle zijn dat je iemand toewenst. En we kennen allemaal de uitdrukking a blessing in disguise, wanneer een nare gebeurtenis ook een upside blijkt te hebben. Daar hebben we allemaal voorbeelden van. Zo kwam ik door onverwachte gebeurtenissen op een dieptepunt van mijn leven ‘zomaar’ mijn nieuwe liefde tegen (al duurde het wel even voor ik dat door had). Verkering, het kan verkeren.

Maar ondertussen, het leven is eindig – en dat is misschien wel ons grootste probleem. We beseffen dat we hier niet lang zijn. Het leven vliegt om, het lijkt wel voorbij voor je het echt helemaal in de gaten hebt. Daar komt nog bij dat het leven kan voelen als een loterij, want geluk en pech lijken random verdeeld. Dat gevoel van ‘Het leven is niet eerlijk!’.

Sowieso houdt je leven hier een keer op (en meestal niet op een door jou gekozen moment) en dan heb je ook nog niet voor het kiezen hoe je leven verloopt (er kunnen je, behalve de mooiste, ook de meest vervelende dingen overkomen). Hoe ga je daar mee om? De cultgroep Goldband (ja, ze heten naar dat stucmerk) maakte, om met de eindigheid van het leven te kunnen dealen, uit balorigheid een opgewekte meezinger: Iedereen gaat dood / En jij ook! /Iedereen gaat dood / En jij ook! / Iedereen gaat hartstikke dood. Haagse humor.

Vragen waar je niet uitkomt

Gelukkig is het niet alleen maar ellende, het leven kan ook meezitten. En hoe. Zeker als je jong bent kun je het gevoel hebben dat alles lukt – gelukkig maar. En toch, op een dag kan het leven ook gaan tegenzitten, en kun je je wanhopig afvragen: ‘Waar heb ik dit aan te danken?!’ Helaas, een niet te antwoorden vraag. Behalve wanneer je het antwoord ‘Nergens aan!’ kunt accepteren. Aan die menselijke verwarring hebben we de drie Wijsheidsboeken te danken: Spreuken, Job en Prediker. Vol universele wijsheden uit de culturele wereld van het oude Nabije Oosten. Hoe gaan we om met goed en kwaad? Zijn voor- en tegenspoed het gevolg van onze eigen daden?

Vragen van elk mens, altijd en overal. Vragen waar je uiteindelijk niet uitkomt. Overgave is wat ons rest – ons overgeven aan het leven, en ervan genieten zolang het kan. Zoals Prediker ons adviseert: Dus eet je brood met vreugde, drink met een vrolijk hart je wijn. God ziet alles wat je doet allang met welbehagen aan. En wees ondertussen een beetje je aardig, voor jezelf en anderen.

Net een mens

Ondertussen zoeken we toch houvast – we leven nu eenmaal in een wereld die ons onzeker maakt. Het besef dat ons leven eindig is zorgt ervoor dat we van alles doen om het te behouden. Een schitterende illusie, die ons allemaal parten speelt. Om het leven aan te kunnen willen we allemaal ergens in geloven – en allemaal geloven we op onze eigen manier. Geloven we dat we meedoen, of juist niet. Geloven we dat we iets betekenen, of juist niet. Geloven we dat we gewaardeerd worden, of juist niet. Zo zoeken we waardering, zoeken we bevestiging. Daarom zijn anderen ook zo belangrijk: die bevestigen ons, die waarderen ons – dat geeft ons moed en energie.

We vinden waardering en vinden bevestiging in ons geloof: Er is Iemand die ons ziet, er is Iemand die ons kent. Zo kunnen we ons gezien voelen, gekend weten – door die Iemand. Daarom zingen we zo graag Lied 139: Heer, die mij ziet zoals ik ben / dieper dan ik mijzelf ooit ken / kent Gij mij / Gij weet waar ik ga of sta. Ons echt gezien voelen, werkelijk gekend weten – het is onze diepste menselijke behoefte.

Onzeker en onwetend

Allemaal zijn we mensen die verlangen naar een zinvol leven, waarin we graag van betekenis willen zijn. Allemaal mensen die het ook niet weten – maar dat niet gauw toe zullen geven. Allemaal mensen die bang zijn – meestal zonder dat we het van onszelf weten. Allemaal mensen die iemand willen zijn – vaak zonder te weten dat we al iemand zijn. Allemaal mensen die onzeker zijn, allemaal mensen die onwetend zijn. We zijn allemaal onzeker, we zijn allemaal onwetend.

Is dat erg? Nee, dat is gewoon zo. Het is nu eenmaal de menselijke staat. Het is wel handig om te weten – het kan mild stemmen.

We moeten het ermee doen: Vader vergeef het ons, we weten niet wat we doen. Dus wanneer iemand dom of vervelend doet, weet dan: die is vast onzeker, of onwetend, of allebei. Het is net een mens, onzeker en onwetend – net als ik.

André Meiresonne