Tafelgesprek over stilte: ‘Spreken over stilte is een beetje ongemakkelijk en paradoxaal’

Een gedicht en een artikel over stilte vormen de inspiratiebronnen voor het Tafelgesprek van zondag 25 februari. Het gaat om Ziekenbezoek van Judith Herzberg en de tekst De Stilte Spreekt van geestelijk verzorger Martijn Rozing van het IJsselland ziekenhuis.

In de gespreksgroepen van de Remonstrantse kerk bespreken leden en ook belangstellenden van buiten onze kerkgemeente uiteenlopende geloofszaken.

De bijeenkomsten zijn op de zondagen wanneer in de kerk aan de Voorstraat 35 geen diensten zijn en ze beginnen om 10.00 uur. Er is koffie en thee.

Dit tafelgesprek is voorbereid door Janet Parlevliet en Bram Schrier

Ziekenbezoek

Mijn vader had een uur lang zitten zwijgen bij mijn bed.
Toen hij zijn hoed had opgezet
zei ik, nou, dit gesprek
is makkelijk te resumeren.
Nee, zei hij, nee toch niet,
Je moet het maar eens proberen.

(Judith Herzberg)

De stilte spreekt

Gebaseerd op een tekst van Martijn Rozing

Schrijven en spreken over stilte is een beetje ongemakkelijk en paradoxaal. Wanneer het over stilte gaat, lijkt elk woord er een te veel. Elk woord en elk spreken voert direct weg van het onderwerp. Toch hebben we woorden nodig. Mensen zijn talige wezens en onze verhouding tot het bestaan is ook altijd een ‘verstaan’. Het is niets voor niets dat de evangelist Johannes opent met de fundamentele woorden: In het begin was het Woord ….. En toch kunnen we ons afvragen wat er aan dit begin vooraf gaat. Of daar niet de stilte haar oorsprong vindt. Zo bezien gaat het bij stilte om een oer fenomeen. Iets dat aan het begin en het einde van de woorden en de dingen staat. Alles komt uit haar voort en keert weer tot haar terug.

Vele gedaanten

Stilte is een wonderbaarlijk fenomeen. Het kan vele gedaanten aannemen. Het verschijnt in vele vormen, die alle een eigen karakter en kwaliteit hebben. De gespannen stilte, een angstige stilte, een ongemakkelijke stilte, een verlegen stilte, de verliefde stilte, de verwachtingsvolle stilte, de gewijde stilte, een bedachtzame stilte, en de doodse stilte om zo een aantal verschillende stiltes bij naam te noemen. Het kenmerkende van fenomenen is dat we er alleen via onze ervaring toegang toe hebben. Anders gezegd: we kunnen er alleen iets over zeggen als we onze persoonlijke ervaring laten spreken. En het is dus ook via onze ervaringen dat de stilte tot ons spreekt. Ons rechtstreek tot de stilte wenden is niet mogelijk, ze onttrekt zich te zeer aan onze taal die vol en bezet is van woorden en begrippen. Daarom blijft de stilte – hoe intiem ook door ons ervaren – ergens altijd vreemd. Het vertegenwoordigt iets waar we tegenover staan, iets wat zich ook steeds weer aan ons begrip onttrekt. Stilte verschijnt soms ook te midden van de drukte van alledag in allerlei betekenisvolle momenten. Ongrijpbaar, maar ook heel werkelijk.

Zoeken naar stilte

In onze hedendaagse luidruchtige wereld zijn velen op zoek naar stilte. Onze cultuur lijkt daar niet langer plaats voor te bieden. Ze wordt gekenmerkt door handelen en spreken, doen en expressie, oplossen en teweeg brengen. Dingen op hun beloop laten, laten gebeuren, is niet iets wat snel bewondering oproept of met instemmend geknik wordt beantwoord. Stilte wordt vaak vermeden en toch zijn er mensen die de stilte heel bewust opzoeken en op zoek gaan naar een open plek in de natuur: aan het strand, bij de zee, op de heide of een stille plek in het bos of gaan voor een retraite naar een klooster. De stilte die deze mensen zoeken is een gewijde stilte. Een stilte waar je zelf langzamerhand stil van wordt. Je keert terug naar je lijf en zet de dieseltrein van denken en doen stil. En in die innerlijke stilte kan iets ontstaan. Onrust, onzekerheden en zorgen van je dagelijkse leven kunnen van je afvallen. Je keert terug naar je diepste innerlijk en ……….

Vragen bij dit artikel:

• Wat betekent stilte voor jou? Wat doet stilte met jou?
• Kan stilte tot jou spreken?